Tu zaczęła się moja „nauka” jazdy konnej. Po prostu Ola z Helcią sadzały mnie na kuca, każda trzymała za jeden lejc, po czym biły konika batem po tylnych nogach. Kuc brykał, ja spadałem, sadzano mnie z powrotem i tak trwało godzinami w myśl zasady, że kto dziesięć razy nie spadł z konia, ten jeździć nie umie. Zresztą po pewnym czasie przestawałem spadać, poddając się chytrze rytmowi brykania i trzymając się grzywy. Za to zakradłszy się skrycie w salonie, łapałem moje instruktorki za włosy, a gdy one uciekały, ja jechałem za nimi, półwisząc na włosach.
   W pokoju jadalnym, na lewo od przedpokoju, wisiało kilkanaście portretów rodzinnych, począwszy od Mieleszki Oskierki z Nieczajna, a na dziadkach obecnych właścicieli kończąc. Podobno według drzewa genealogicznego namalował je wędrowny malarz.
   W tamtych czasach dużo się spotykało wędrujących ludzi. Przede wszystkim taki „Węgier”. Wnosił nagle do przedpokoju ogromne łuby, bardzo zmyślnie owinięte brezentem, za którego końce je dźwigał. W łubach znowu bardzo przemyślnie poukładane były wszelakie towary, które mogły znaleźć nabywcę we dworze. A więc chusty i chustki, nici, tasiemki, wstążki, koronki, jakieś perkale, jedwabie, sznurowadła, bielizna, a dla dzieci dekalkomanie⁵⁶, gwizdki i wspaniałe „srebrne” szpicruty! Towary przekładał z jednej łuby do drugiej, tak że zawsze były ułożone jednakowo. Zawsze miało miejsce kilkanaście transakcji, zwłaszcza gdy nadbiegły dziewczyny i fraucymer. Chodzili też zamawiacze róży i od ukąszeń, wreszcie Cyganki z wróżeniem z ręki i z kart. Od czasu do czasu pojawiał się kataryniarz z małpką lub papugą. Małpka dawała przedstawienie: chodziła z kijem niby z karabinem, pokazywała, jak stara baba wodę nosi.

1. St. Georges – hotel w Wilnie przy ul. Mickiewicza, wzniesiony wg projektu Tadeusza Rostworowskiego, który też jego budowę finansował; otwarty w styczniu 1894; po dwóch latach odsprzedany spółce obywatelskiej (T. Rostworowski zachował w nim apartament); w 1944 spalony przez Niemców; po wojnie odbudowany – od 1950 hotel Vilnius; od 2005 apartamentowiec.
2. Tadeusz Rostworowski (1860–1928) – architekt, artysta malarz, ziemianin. W 1885 otrzymał stopień architekta drugiej klasy na Akad. Sztuk Pięknych w Petersburgu; po uzupełniających studiach zagranicznych osiadł w Wilnie. Budował dwory, pałace, kościoły, a po 1921 stacje kolejowe. Wzniósł pałac Puttkamerów w Bolciennikach, Wańkowiczów w Rudakowie, współpracował przy budowie pałacu w Białowieży, wybudował hotel St. Georges w Wilnie, kościoły w Landwarowie i Solecznikach, projektował budynek dworca kolejowego w Białej Podlaskiej, scenami o treści mitologicznej zdobił plafony sal pałacowych w Narowli i Dobośni, malował portrety i akwarele, zaprojektował plakietkę do odznaki Frontu Lit.-Biał. (1920). Był właścicielem maj. Leśna w gminie Lejpuny (dziś lit. Leipalingis) w parafii Liszków (dziś lit. Liškiava) z pięknym kościołem podominikańskim. Po I wojnie świat. mieszkał w Wilnie w swojej willi przy zaułku Montwiłłowskim. Zmarł w Wilnie, został pochowany na cmentarzu na Rossie. 
3. Roman Rostworowski (1826–1906) – ziemianin. Właściciel maj. Kowalewszczyzna z folwarkami Borzyska, Jeńki, wsią Waniewo, a także Dobroch (spadkowych dóbr żony). Kolator kościoła w Waniewie, od 1858 sędzia pokoju okręgu tykocińskiego; w 1877 sprzedał majątek, w l. 1877–1880 był zarządcą maj. Rachmanów pod Szumskiem, później sześć lat pracował w buchalterii Kolei Nadwiślańskich w Warszawie. Zmarł w Krakowie. 
4. Maria z Glogerów Rostworowska (1835–1911) – stryjeczna siostra etnografa Zygmunta Glogera; pochodziła z Dobroch pod Tykocinem; 2 II 1854 poślubiła Romana Rostworowskiego, z którym miała dziewięcioro dzieci, a wychowywała też pięcioro dzieci swego szwagra Adama Rostworowskiego (1824–1870). W l. 1871–1873 zarządzała dobrami Kowalewszczyzna, a po ich sprzedaniu, mieszkając w Warszawie, starała się dorabiać prowadzeniem pracowni krawieckiej czy dawaniem korepetycji. Zmarła w Krakowie. 
5. Biuro Budowlane Tadeusza Rostworowskiego i Kazimierza Zimmermana (vel Cymmermana – taka była pisownia tego nazwiska w latach międzywojennych) sporządzało projekty i kosztorysy domów czynszowych, kościołów, willi, pałaców, wnętrz oraz zapewniało nadzór techniczny. 
6. Zofia z Oskierków Rostworowska (1873–1953) – ziemianka, w 1898 zawarła związek małżeński z Tadeuszem Rostworowskim. Zmarła w Krakowie. 
7. Aleksander Oskierka (1830–1911) – ziemianin, działacz niepodległościowy. Właściciel maj. Rajewszczyzna k. Mołodeczna, skonfiskowanego przez władze rosyjskie. Studiował na uniwersytecie w Petersburgu; w Wilnie rozwinął działalność społeczną, publikował w „Kurierze Wileńskim”. Po wybuchu powstania styczniowego został w marcu 1863 czł. Wydziału Zarządzającego Prowincjami Litwy (powstańczego rządu prowincjonalnego) i naczelnikiem Wilna. Aresztowany w czerwcu, został skazany na karę śmierci, a po ułaskawieniu zesłany na dożywotnią katorgę do Nerczyńska, potem do Usola za Irkuckiem. Powrócił, na mocy amnestii, po 12 latach; mieszkał w Warszawie i Nałęczowie. Był sekretarzem redakcji „Ateneum” warszawskiego. Zmarł w Wilnie jako ostatni czł. Rządu Narodowego.
8. Teodozja z Grabowskich Oskierczyna (1846–1889) – pochodziła z Wielkiego Możejkowa; jako narzeczona udała się za Aleksandrem na zesłanie, by po pewnym czasie wziąć z nim ślub na Syberii; zmarła w Nałęczowie. Nie powróciła już na Wileńszczyznę, jak pośrednio sugeruje Autor, który podaną tu informację sprostował zresztą w dalszym toku swych wspomnień. 
9. Romanostwo Rostworowscy przenieśli się do Krakowa nie w roku urodzin Autora (1899), ale dopiero w 1904. 
10. Jadwiga Rostworowska (1854–1944) – niezamężna, zamieszkała w Krakowie, zmarła w Kwiatonowicach, pochowana w Zagórzanach.
11. Stefan Rostworowski (1856–1889) – ukończył szkołę junkrów w Twerze, służył w wojsku ros., z którego wystąpił po 1880, gdy poślubił Józefę hr. Lubieniecką (1853–1899), I v. Ksawerową Jagnińską, właścicielkę maj. Garbacz w Sandomierskiem. Miał uzdolnienia malarskie.
12. Stanisław Jakub Rostworowski (1858–1888) – artysta malarz. Studiował w Petersburgu i Rzymie. Laureat nagrody Akad. Sztuk Pięknych w Petersburgu. W 1885 poślubił Teresę hr. Lubieniecką (1857–1944). 
13. Michał Rostworowski (1864–1940) – prof. prawa UJ. W 1911 założył w Krakowie Polską Szkołę Nauk Politycznych; od 1917 był przedstawicielem NKN, a w 1918 Rady Regencyjnej w Bernie szwajcarskim; w l. 1925–1926 rektor UJ, a w l. 1931–1939 sędzia stały Stałego Trybunału Sprawiedliwości Międzynarodowej w Hadze. W 1891 poślubił Marie-Rose bar. Christin z franc. rodziny osiadłej w Bretanii. Zmarł w Gromniku k. Tarnowa. 
14. Zofia z Rostworowskich Wesslowa (1867–1929) – poślubiła w 1897 Stanisława Wessla (1848–1933), właściciela maj. Żyrzyn k. Puław. Projektowała wystrój parku w Żyrzynie, była czynna w Lubelskim Tow. Dobroczynności, prowadziła schronisko dla samotnych kobiet i dom opieki nad żebrakami w Lublinie, należała do Związku Katolickich Kobiet Polskich w Warszawie i tamże zmarła. 
15. Leonia z Rostworowskich Wierusz-Kowalska (1870–1946) – poślubiła w 1900 Józefa Wierusza-Kowalskiego (1866–1927), prof. uniwersytetu we Fryburgu szwajcarskim, później dyplomatę polskiego, z którym miała pięcioro dzieci. Zmarła w Krakowie. 
16. Karol Paweł Rostworowski (1874–1927) – muzyk i wojskowy. W l. 1895––1900 studiował na wydziale mechanicznym na Politechnice Ryskiej, był filistrem Arkonii; potem pracował jako urzędnik w Warszawie. W 1904 ożenił się z Teresą Fudakowską (1876–1964). W l. 1905–1908 studiował w konserwatorium w Lipsku, w l. 1908–1914 w Warszawie był prywatnym nauczycielem muzyki; komponował opery i pieśni. Podczas I wojny świat. najpierw pracował w Czerwonym Krzyżu, potem służył w armii ros. na Kaukazie, a po rewolucji – w armii gen. Denikina; w l. 1920–1921 przebywał w niewoli bolszewickiej. Po powrocie do kraju krótko pracował w Polskich Kolejach Państwowych w Wilnie. Zmarł w Warszawie, pochowany na Powązkach. 
17. Kasylda Oskierczanka (1872–1897) – zmarła w Wilnie. – Jadwiga (Gusia) Oskierczanka – urodzona na Syberii, poślubiła Edwarda Horwatta, po długiej chorobie zmarła na gruźlicę płuc w 1919 w Warszawie. – Maria (Maniusia) Oskierczanka (1878–1961) – poślubiła Władysława Mineykę, ziemianina z Wileńszczyzny, z którym miała czworo dzieci; po I wojnie była w separacji z mężem i mieszkała w Warszawie, w domu swego szwagra Józefa Mineyki na Starym Mieście. 
18. Edward Horwatt (1866–1935) – syn Artura (1831–1903); w l. 1883–1889 studiował agronomię na Politechnice Ryskiej, był też czł. korporacji Arkonia. Jego ojciec, po śmierci pierwszej żony, Heleny Woynicz-Sianożęckiej, w 1862 poślubił Karolinę Potworowską (1839–1921), właścicielkę maj. Gorzyczki pod Kościanem w Wielkopolsce. Edward objął najpierw maj. Narowla (35 km od Mozyrza), liczący 12 000 ha (1000 ha ziemi ornej, 2000 ha łąk, 2000 ha błot i nieużytków, 7000 ha lasów), w którym gospodarował do 1918. Potem zarządzał Gorzyczkami, gospodarkę prowadząc na wzór dóbr poleskich, założył dwustumorgowy sad i fabrykę cukierków, co spowodowało poważne zadłużenie majątku. Zmarł w Gorzyczkach. 
19. Przekonanie o przyznaniu złotego medalu jest raczej legendą rodzinną, w rzeczywistości dwa studenckie projekty Rostworowskiego zostały wyróżnione srebrnymi medalami (zob. Robert M. Kunkel, Rostworowski Tadeusz Maria, w: Polski słownik biograficzny, Wrocław 1989–1991, t. 32, s. 240). 
20. Abacja (wł. Abbazia) – miasto nad Adriatykiem, przed I wojną świat. należało do Austro-Węgier, obecnie znajduje się w granicach Chorwacji (Opatija).
21. Maria Róża Rostworowska (1903–1961) – ukończyła Szkołę Gospodarstwa Domowego w Chyliczkach k. Piaseczna i pracowała na stanowisku naczelnej sekretarki w przedsiębiorstwie budowlanym w Wilnie, gdzie zastała ją wojna. Przetrzymała okupację lit., sow. i niemiecką. Po II wojnie mieszkała w Warszawie, była m.in. starszym radcą w Minist. Przemysłu Rolnego i Spożywczego. Zmarła w Warszawie, pochowana w Laskach. 
22. Daniel (Dolo) Horwatt (1891–1917) – zmarł w Helsinkach, pochowany w Narowli. 
23. Aleksandra (Ola) z Horwattów Wańkowiczowa (1895–1943) – poślubiła Stanisława Wańkowicza; w 1939 została wysiedlona z Gorzyczek do Warszawy, od 1940 mieszkała z mężem w Zbydniowie pod Rozwadowem. Podczas odbywającej się tam 24 VI 1943 uroczystości ślubnej jej córki Teresy z Iwonem Mierzejewskim została zamordowana, wraz z innymi uczestnikami wesela, przez oddział SS, działający w porozumieniu z Martinem Fullnerem, niem. przymusowym zarządcą polskich majątków ziemskich. 
24. Ową stylową bramę projektował architekt Tadeusz Rostworowski. 
25. Wiorsta (ros. wiersta) – miara odległości w ówczesnym systemie ros.; 1 wiorsta = 1066,8 m. 
26. Faeton (fajetonik) (z franc.) – lekki, czterokołowy powóz konny na resorach.
27. Mon père… (franc.) – Mój ojciec to postać o uśmiechu tak słodkim…
28. André, si vous… (franc.) – Andrzeju, jeśli powiesz mamie, że jesteśmy u pana Leniewicza, to dostaniesz po buzi, a jeśli nie powiesz, to dostaniesz czekoladę. 
29. Sapristi (franc.) – do licha. 
30. Mais non… (franc.) – Ależ nie, Mamo, on powiedział: „Ty cholero”. 
31. Wojennyje Raboty… (ros.) – Prace Wojenne na Rzece Prypeci. 
32. Panneau (franc.) – dekoracyjnie obramowana płaszczyzna (ściana) wypełniona malowidłami. 
33. Ferdynand Ruszczyc (1870–1936) – właściciel Bohdanowa w pow. oszmiańskim, żonaty z Reginą z Roucków. Malarz, grafik, scenograf, wykładowca sztuk pięknych w Warszawie, Krakowie i na USB w Wilnie. We wrześniu 1919 wybrany do Tymczasowej Rady Miejskiej Wilna z listy chrześcijańsko-narodowej. Miał roztoczyć opiekę nad zabytkami i życiem artystycznym Wilna. 
34. Ludomir Janowski (1862–1939) – artysta malarz. Studiował w Petersburgu (odznaczony srebrnym medalem) i w Wiedniu, wystawiał w Paryżu, Monachium i Krakowie, związany z Wilnem, potem z Warszawą. Znany jako portrecista, głównie kobiet, był autorem m.in. udanych portretów Jadwigi Horwattowej i Zofii Rostworowskiej. 
35. Aleksander (Oleś) Horwatt – syn Aleksandra (1831–1879) i Jadwigi z Gieczewiczów, właściciel maj. Barbarów (w pow. rzeczyckim), którego gospodarka nastawiona była na sadownictwo. W 1893 poślubił Jadwigę (Wiwę) z hr. Krasickich, właścicielkę maj. Płungiany (w pow. Telsze) i Niewierz (w pow. Kamień Koszyrski). W 1918 opuścił Barbarów i przebywał w Kijowie, gdzie udzielał poparcia rządom hetmana Skoropadskiego. Po wojnie mieszkał w Warszawie. 
36. Stanisław Horwatt (1878–1934) – syn Maurycego (1838–1903) i Marii z Horwattów, od 1916 żonaty z Francuzką Aliną hr. Paulens de la Roche. Właściciel maj. Hołowczyce, leżącego przy trakcie z Narowli do Mozyrza, obejmującego 8000 dziesięcin, nabytego od Oskierków dwa pokolenia wstecz. Studiował w Inst. Agronomicznym w Puławach. Był związany z tzw. krajowcami, czyli powstałym w 1907 Stronnictwem Krajowym Litwy i Białej Rusi. Z końcem I wojny przeszedł na pozycje aktywistyczne, popierał Aleksandra Lednickiego, należał do Rady przy prezesie Komisji Likwidacyjnej. Był prezesem Stronnictwa Pracy Narodowej na Rusi. W 1919 w Warszawie wszedł do zarządu Stronnictwa Pracy Konstytucyjnej, mającego reprezentację parlamentarną. 
37. Stanisław Horwatt (1865–1935) – syn Aleksandra i Jadwigi z Gieczewiczów, w 1894 poślubił Zofię (Sofinetę) z Jodko-Narkiewiczów. Właściciel maj. Chabno w gub. kijowskiej (po ojcu) oraz maj. Jewtuszkiewicze i Lipów w pow. mozyrskim (po stryju Ottonie); w 1917 opuścił swe dobra i przebywając w Kijowie, był prezesem Rady Ziemian; natomiast jego żona działała w Czerwonym Krzyżu i podróżowała pomiędzy Kijowem a Warszawą. W 1918 oboje zamieszkali w Warszawie, gdzie Stanisław został prezesem Związku Polaków z Kresów Południowych. Zofia Horwattowa (1867–1944) zginęła razem z córką Heleną pod gruzami domu przy ul. Puławskiej podczas powstania warszawskiego. 
38. Majątki Narowla, Konotopy i Barbarów były własnością Jana Mikołaja Oskierki (1735–1796), wojskiego mozyrskiego w l. 1777–1781 i strażnika polnego lit. w l. 1782–1790. Jak pisano, był to mąż wielkiego patriotyzmu i niezwykłego charakteru. W 1794 uczestnik akcji spiskowej na Litwie w czasie insurekcji kościuszkowskiej; aresztowany, zesłany na Syberię, jego majątki władze ros. skonfiskowały; zmarł w Tobolsku; wdowa zdołała odzyskać jedynie Konotopy. 
39. Fundum (łac.) – główny majątek pośród innych należących do tego samego właściciela.
40. Wodowicze w pow. mozyrskim pozostały wówczas w rękach Barbary z Rokickich Oskierczyny, córki Franciszka, regenta wielkiego lit.; współcześnie były własnością Ludomira Oskierki (zm. 1917), syna Emiliana i Malwiny z Jeleńskich, żonatego z Pauliną Piłsudską (zm. 1922), zapalonego hodowcy koni, z usposobienia nieco dziwaka. 
41. Rudaków k. Rzeczycy w dawnym woj. mińskim stał się – przez mariaż Heleny z Oskierków, córki Henryka i Jadwigi z Węcławowiczów – własnością jej męża Stanisława Kostki Wańkowicza. Henryk Oskierka (1827–1866) był bratem Aleksandra, dziadka Autora.
42. Michał Jastrzębski – ziemianin; absolwent Piotrowsko-Razumowskiej Akad. Rolniczej, z praktyki życiowej leśnik, właściciel maj. Borysowszczyzna w pow. rzeczyckim; w 1912 został wybrany wiceprezesem Mohylewsko-Rzeczyckiego Oddziału Mińskiego Tow. Rolniczego; później był członkiem Rady przy Aleksandrze Lednickim jako prezesie Komisji Likwidacyjnej, a w 1918 starostą rzeczyckim. Po nadejściu rządów bolszew. udał się do Warszawy i mając biuro w Dep. Leśnym w Minist. Rolnictwa, był do 1927 dyr. eksploatacji Puszczy Białowieskiej, potem do 1931 prezesem spółki eksploatacyjnej maj. leśnego Stęzarzyce k. Uściługu na Wołyniu. 
43. Karol Prozor (1759–1841) – właściciel dóbr na Żmudzi (odziedziczonych po ojcu) i wniesionych przez żonę na Polesiu (m.in. Chojniki i Ostrohlady). Oboźny wielki lit. (1787–1794) i marszałek Trybunału Głównego Lit. (w 1787). W 1792 przystąpił do konfederacji targowickiej, ale od 1793 należał akcji spiskowej (na którą przekazał milion złotych), a w 1794 był najwyższym pełnomocnikiem Tadeusza Kościuszki na Litwie; po upadku insurekcji działał (1794–1797) wśród emigracji polskiej w Wenecji i Paryżu. Po rozpoczęciu kampanii Napoleona I przeciwko Rosji był w 1812 min. skarbu w Rządzie Tymczasowym Wielkiego Księstwa Lit.; w 1821 należał do Tow. Patriotycznego; w l. 1826–1829 więziony. Władze ros. skonfiskowały znaczną część jego dóbr, które potem były odsprzedawane zasłużonym ludziom z wojska i administracji carskiej. 
44. Olgierd Gordziałkowski (1886–1965) – właściciel maj. rodowego Druck nad rzeką Druć, leżącego między Borysowem a Orszą (woj. witebskie), oraz Ostrohlad k. Mozyrza (odkupionych po kasacji dóbr Karola Prozora) i Kisielewicz k. Bobrujska. Żonaty z urodzoną w Petersburgu Wandą z Gordziałkowskich (1885–1978). Do 1917 prezes Tow. Ziemian na Kresach; w 1919 czł. Komitetu Obrony Kresów, który zorganizował 1 Dywizję Lit.-Biał., złożoną z 17 000 ochotników. Po 1921 nabył w Wielkopolsce maj. Łęg w pow. śremskim (1000 ha). Przyczynił się do oddłużenia miasta Chełm Lubelski. W czasie okupacji niem. przebywał w Warszawie, a po II wojnie był dyrektorem Zakładów Drobiarskich w Prochowicach k. Legnicy. 
45. Władysław Oskierka – żonaty z Jadwigą Gieczewiczówną. 
46. Bałaguła – najęty woźnica (furman) lub najęty wóz z furmanem. 
47. Dacha – obszerna szuba podbita futrem. 
48. Maria Gabriela (Dzidzia) z Horwattów (1896–1963) – w 1917 poślubiła Józefa Gołąbka-Jezierskiego (1885–1954), właściciela maj. Pobikry i Malec pod Ciechanowcem. Po powstaniu warszawskim została wywieziona do Auschwitz, potem do Ravensbrück, a następnie do fabryki Moiselwitz. Po wyzwoleniu powróciła do kraju, wyjechała jednak do Anglii, do syna Andrzeja, gdzie utrzymywała się z krawiectwa. Zmarła w Anglii.
49. Grankulka – gruby śrut (mała kulka) z nabojów do broni myśliwskiej. 
50. Debarkader – pomost lub przystań (zwykle nadrzeczna). 
51. Bolesław Skirmuntt (Skirmunt) – inżynier dróg i mostów; pochodził z Wielotrzyc w pow. pińskim; w latach 30. mieszkał wraz z żoną Heleną i jej bratem Romanem Skirmunttem (senatorem RP w l. 1930–1935) w jego maj. Porzecze w pow. pińskim; 7 X 1939 został tam zamordowany wraz ze szwagrem przez chłopów białoruskich. 
52. Auszpik – potrawa z mięsa albo ryby w galarecie.
53. Zofia Horwattówna (1838–1919) – zamężna za Józefem Tyszkiewiczem (1835–1891), właścicielem maj. Kretynga i Landwarowo.
54. Maria Horwattówna – zamężna za Maurycym Horwattem, bratem Artura (ojca Edwarda Horwatta z Narowli).
55. Witold (Tolcio) Oskierka (1884–1957) – żonaty z Marią z Hallerów de Hallenburg z Mianocic, późniejszy właściciel maj. Małe Wodowicze k. Mozyrza. Po 1921 zakupił resztówkę Hawinowicze pod Słonimem. Zajmował się transakcjami leśnymi. Miał pięcioro dzieci.
56. Dekalkomanie – odbitki litograficzne, którymi można było przez naklejanie zdobić wyroby z porcelany i fajansu.

Далей