Гісторыя III

 Ірина Петреченко. "Камеральное описание... Речицкой округи" 1796 р.: інформаційний потенціал пам'ятки. "Камеральное описание… Речицкой округи" датовано 29 січня 1796 р. Цілком ймовірно, що упорядкував пам’ятку землемір Конотопського повіту Павло Стопановський – саме його підписом завірено текст Опису. Як зазначено заголовку, всі статистичні дані щодо обліку людності Речицької округи запозичені з «вновь сочиняемой ревизии» (ймовірно, ревізії 1795 р.)._Пам’ятка структурована у вигляді таблиці. Опис, вочевидь, мав додаток – мапу. Про це свідчить назва першої колонки Опису – “Значащиеся на карте”, а також зроблена під повідомленням про володіння Людвіга Прозора позначка: "На карте № 38". Що являла собою ця мапа, на жаль, нам з’ясувати не вдалося. Можемо лише припускати, що номерами на ній позначалися володіння того чи іншого власника. ...>>

 Інвентар часткі маёнтку Алексічы ў Рэчыцкім павеце. Ад 10 мая 1798 года. Akt inwentarza podawczego urzędowego przy tradycyi dobr Olexicz za dekretem oczywistym przez W. Oskierkę czesnika na WW. Oskierkach, bywszych sędziach ziemskich Rzeczyckich, uzyskanym uczynionego. Roku tysiąc siedmset dziewiędziesiąt ośmego, miesiąca Maja dziesiątego dnia. Przed aktami Jego Imperatorskiej mości ziem. pttu Rzeczyckiego, stanowszy osobiscie imsc pan Daniel Czarnecki inwentarz urzędowy podawczy w częsci wsi Olexicz przez tradycyą urzędową za dekretem sądu ziemskiego pttu Rzeczyckiego… ...>>

 Вопісы цэркваў 1796 г. Звесткі пра некаторыя фундушы. У Нацыянальным гістарычным архіве Беларусі ў Мінску (Фонд 136. Вопіс 1. Справа 573.) захоўваюцца надта цікавыя звесткі пра час не тое каб заснавання, але адбудовы некаторых даўніх храмаў на Хойнікшчыне і Брагіншчыне, пра іх вонкавы і ўнутранны выгляд, алтары і іконы, рознага кшталту начынне, пра царкоўныя могілкі і інш. Асобныя ведамасці ўзгадваюць пра жыллё і гаспадарку святароў. Часам называюцца імёны фундатараў цэркваў. Копіі дакументаў сталі даступнымі дзякуючы іерэю Расціславу Бандарэнку, благачыннаму Хойніцкай акругі. ...>>

   Генеральныя візіты базылянскага манастыра ў Брагінскім Сяльцы.  З усіх хрысціянскіх святыняў нашага рэгіёну найраней у пісьмовых крыніцах у 1574 г. згадваюцца Свята-Троіцкая і Свята-Мікольская цэрквы ў Брагіне. Потым, ад 1609 г. маем звесткі пра царкву Святога Спаса ды мужчынскі манастыр, пра царкву Благавешчання Найсвятой Багародзіцы ды жаночы манастыр у Сяльцы. У 1632 г. княгіня Хрысціна Вішнявецкая Мікалаевая Малінская аддала жаночы і запусцелы мужчынскі манастыры ігуменні Кіеўскага Узнясенскага Пячэрскага манастыра Алімпіядзе Рагозінай... Пасля 1726 г. мужчынскі манастыр перайшоў у валоданне брагіна-сялецкіх базылянаў (уніятаў). Прапанаваныя дакументы датычацца астатніх часоў манастыра ў брагінскім Сяльцы. Наша ўдзячнасць айцу Расціславу, настаяцелю Сялецкай царквы, за дасланыя матэрыялы. ...>>

  Ксёндз Станіслаў Залэнскі (11. 09. 1843, Кракаў - 23. 08. 1908) у пяцітомнай працы "Езуіты ў Польшчы" выклаў падрабязную гісторыю "Таварыства Езуса" на землях Рэчы Паспалітай. Падаём невялікі матэрыял з кнігі, які датычыць нашага рэгіёну: Załęski S. Jezuici w Polsce. Kraków, 1905. T. 4. Cz. 4. Kolegia i domy założone za królów Jana Kazimierza, Michała, Jana III, obydwóch Sasów i Stanisława Augusta. 1648 – 1773. §190. Rezydencya w Jurowiczach 1673 – 1773. – Misya w Mozyrze i Brahiniu… 1724 – 1773. S. 1546 – 1552. ...>>

  Брат Ян Фібэк (Ordo Fratrum Minorum Capucinorum) пра Юравіцкі касьцёл і яго сьвятароў. Początkowo była to misja jezuicka, przy której w 1673 r. o. Marcin Tyrawski (TJ) misjonarz ludowy zbudował na miejscu dawnego zamku drewnianą kaplice, dla obrazu Matki Bożej Łaskawej [rzekomo przywieziony tam z twierdzy Kudak], a obok niej powstał dom dla kapłanów._1681 – drewniany kościół i dom dla misjonarzy._Przy istniejącym kościele jezuici rozpoczęli w 1681 r. budowę klasztoru. Dobre uposażenie fundacji, a później umiejętne propagowanie przez zakonników kultu maryjnego dało tu początek miasteczka służącego dla pielgrzymów odwiedzających Cudowny Obraz Matki Bożej. ...>>

 Аляксандр Ярашэвіч. Пакуты Юравіцкага касцёла. Як вядома, касцёлы езуітаў у Расійскай імперыі аднымі з першых трапілі пад канфіскацыю 1832 г. і толькі некаторыя захавалі каталіцкую прыналежнасць да 1863 года, у прыватнасці, юравіцкі. Першыя звесткі пра рэзідэнцыю езуітаў у Юравічах адносяцца да 1673 года і звязаны са з’яўленнем тут абраза Маці Божай, які неўзабаве праславіўся цудамі і карыстаўся ў ХІХ ст. вялікаю пашанаю ў навакольнага насельніцтва. Гэты абраз і прыцягнуў да сябе ўвагу духоўных і грамадскіх уладаў, тым болей, што ў 1857 г. у Мінску была перавыдадзена гісторыя яго з’яўлення і цудаў. У вялікім томе царкоўна-будаўнічых дакументаў Мінскай губерні адлюстраваная барацьба за касцёл у Юравічах адразу пасля разгрому паўстання 1863 г. ...>>

 Руслан Гародка. Гісторыя цудадзейнай іконы Маці Божай Юравіцкай. Юравіцкая Божая Маці – апякунка Палесся. Гэтую славутую ікону ўшаноўваюць і каталікі, і праваслаўныя. З яе дапамогаю звязваюць адраджэнне рэлігійнага жыцця на Мазыршчыне. Упершыню ў гістарычных хроніках ікона згадваецца ў 1630 годзе, вядомым бунтамі запарожскіх казакаў, якія змагаліся з польскімі войскамі, размешчанымі ў Кіеўскім ваяводстве. Польскія войскі пад кіраўніцтвам вялікага гетмана кароннага Станіслава Канецпольскага задушылі паўстанне пад Пераслаўлем. Казакі прыслалі да гетмана паслоў з просьбаю міру і даравання іх правінаў. Станіслаў Канецпольскі згадзіўся, але... ...>>

 "Gazeta narodowa i obca" (№ LVI. 13. VII. 1791), паводле допісу неабыякавых людзей нашага краю, распавядае пра свята, наладжанае Каралем Прозарам у Хойніках і Астраглядах для гасцей з Оўруцкага, Мазырскага і Рэчыцкага паветаў з нагоды прыняцця 3 мая 1791 года вальным сеймам Рэчы Паспалітай Канстытуцыі. ...>>

   Яўген Анішчанка. Ля вытокаў паўстання 1794 года.   24 красавіка 1794 г. расійская імператрыца Кацярына ІІ загадала стварыць у Смаленску следчую камісію, якая мелася высветліць паходжанне і ўдзельнікаў паўстання 1794 г. на чале з Тадэвушам Касцюшкам на тэрыторыі Кароны і Вялікага княства Літоўскага (ВКЛ). Праз яе прайшло каля 100 асоб, што дазваляе скарэкціраваць гістарыяграфічныя ўяўленні аб складзе і мэтах паўстання.
     Найперш, шэраг допытаў паднаглядных не звязвае паходжанне змоўніцкага спісу з актыўнасцю славутага ўжо інжынернага палкоўніка Якуба Ясінскага... ...>>

 "Tygodnik literacki" (№ 36. 06. IX.; № 37. 13. IX. 1841), выдаваны калісьці ў Познані, змясціў ліст генерала Гамількара Касінскага, даўняга паплечніка абознага Караля Прозара, да генерала Пашкоўскага, пра падзеі ў нашым рэгіёне часоў паўстання 1794 года. ...>>

  Юзаф Апалінары (у літаратуры Юзаф Антоні, псеўд. Dr Antoni J.) Ролле пра астатняга Абознага Вялікага Княства Літоўскага.  Całe życie oboźnego jest jakby legendą. Zmierzch legendarny otula pochodzenie jego, bo wywodzi się od Rurykowiczów. Przodek Karola, książę Prokop Prozorowski, dostał się w XVI stuleciu na Litwę, wygnany burzą spod strzechy rodzinnej. Dumny kniaź, wkraczając w gościnne granice Rzeczypospolitej, jakby pragnął na zawsze zerwać z przeszłością, rozciął znak swój herbowny na dwoje i stąd została na nim tylko połowa orła czarnego i jedna głowa, drugą okryto tarczą ó jasnym polu z trzema gwiazdami – wszystko zaś ustrojono w mitrę książęcą i gronostaje. Jak z herbem, tak też i z nazwiskiem uczynił; z Prozorowskiego został Prozorem, skromnym ziemianinem litewskim. ...>>

  Тадэвуш Мікульскі. Karpinsciana ў архіве Прозараў. Wśród wspomnień osobistych Karpiński zapamiętał początki znajomości z Prozorem, zawartej w Grodnie, w czasie sesji Trybunału Litewskiego 1781 r., kiedy poeta (ur. 1741), naówczas sekretarz Adama K. Czartoryskiego, i młody Prozor (ur. 1759), wojewodziс witebski, spotkali się po raz pierwszy. Różnica wieku nie przeszkodziła zażyłości. Z dat przedstawionych wynika, że Karpiński miał istotnie prawo do apostrofy w r. 1822: ...żegnam się też z wami, najdawniejsi, bo więcej od lat 40 przyjaciele moi, Karolu Prozorze, Oboźny Litewski, i Ignacy Siełieniu, Starosto Krzemieńczucki...³ Twórczość Karpińskiego, która lubi odwoływać się do stosunków osobistych, wyraźnie milknie w latach przyjaźni z Prozorem. ...>> 

  Эльжбета Орман пра Караля Прозара. Артыкул з выдання "Polski Słownik Biograficzny". Prozor Karol h. własnego (1761? – 1841), oboźny w. lit., działacz kościuszkowski i emigracyjny, minister skarbu w Rządzie Tymczasowym Lit. w r. 1812. Ur. na Żmudzi, był najstarszym synem Józefa i jego pierwszej żony Felicjanny ze Szczytów, bratem Ignacego i Antoniego. Rok jego urodzenia nie jest całkiem pewny. Wg tradycji rodzinnej był to r. 1759, natomiast nadany P-owi 18 I 1782 przywilej na dodanie lat wskazywałby, że nie miał wymaganych do funkcji deputata 23 lat. Ponieważ imię otrzymał na cześć ks. Karola kurlandzkiego, który bawił w Czerwonym Dworze u Antoniego Zabiełły w r. 1759 i w r. 1761, i miał trzymać P-a do chrztu wraz z Zofią Zabiełłową – można przypuszczać, że chrzest odbył się podczas drugiej wizyty księcia i że P. urodził się w r. 1761. ...>>